W doktrynie prawa przyjęło się, że obywatelstwo to węzeł prawny łączący jednostkę z państwem; węzeł, z którego wynika szereg praw i obowiązków określonych przez ustawodawstwo danego państwa. Poza charakterem formalno-prawnym, obywatelstwo posiada jednakże również wymiar kulturowo-społeczny, a także uczuciowy i duchowy, co niejednokrotnie obserwujemy podczas rozmów z osobami zasięgającymi porad w urzędzie.
Ustawa o obywatelstwie polskim z dn. 2.04.2009 roku przewiduje cztery tryby nabywania obywatelstwa: z mocy prawa, przez nadanie, przywrócenie oraz uznanie. Ostatni tryb nie należy do zakresu działalności urzędów konsularnych, dlatego też omówimy jedynie pierwsze trzy tryby. Na marginesie warto wspomnieć o najważniejszych podstawowych zasadach związanych z obywatelstwem polskim, o zasadzie według której zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z cudzoziemcem nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków oraz o zasadzie mówiącej o tym, że obywatelstwa polskiego nie można utracić w żaden sposób, jak tylko przez jego zrzeczenie się.
Nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa.
Do urzędu konsularnego często wpływają zapytania o to, jak uzyskać obywatelstwo polskie dla nowo narodzonego w Danii dziecka. Otóż dzieci nabywają obywatelstwo polskie z samego faktu narodzin, jeśli co najmniej jeden rodzic jest obywatelem polskim. Zasada ta, wywodząca się z epoki późnego średniowiecza i skodyfikowana w większości ustawodawstw europejskich już w XIX wieku, jest oparta na tzw. prawie krwi (ius sanguinis), i zwana jest również zasadą pochodzenia. W takiej sytuacji do uregulowania kwestii statusu obywatelskiego dziecka wystarczy transkrybować (zarejestrować) zagraniczny akt urodzenia dziecka w polskim rejestrze stanu cywilnego. Sporządzony w wyniku transkrypcji polski akt urodzenia będzie stanowił podstawę do nadania numeru PESEL oraz wydania dokumentu stwierdzającego tożsamość i obywatelstwo polskie, tj. dowodu osobistego lub paszportu biometrycznego. Transkrypcja duńskich aktów stanu cywilnego stanowi odrębny temat, który zostanie omówiony w kolejnych publikacjach.
Oprócz urodzenia z rodzica będącego obywatelem polskim, kolejną formą nabycia obywatelstwa polskiego z mocy prawa jest przysposobienie (adopcja). Małoletni cudzoziemiec nabywa automatycznie obywatelstwo polskie, jeżeli przed ukończeniem 16 roku życia został przysposobiony przez obywatela polskiego (lub obywateli polskich). W takim przypadku przyjmuje się, że małoletni nabył obywatelstwo polskie z dniem urodzenia, a ewentualne późniejsze rozwiązanie przysposobienia nie spowoduje utraty tego obywatelstwa.
Nadanie obywatelstwa polskiego
Nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi, zwane również naturalizacją, jest wyłączną prerogatywą Prezydenta RP. Ustawa o obywatelstwie nie stawia żadnych warunków cudzoziemcowi ubiegającemu się o nadanie, a do uruchomienia procedury wymaga jedynie złożenia wniosku na specjalnym formularzu określonym przez odrębne przepisy (wniosek przedstawiony w innej postaci nie zostanie przyjęty do rozpatrzenia i nie zainicjuje postępowania). Szczególną uwagę wnioskujących należy zwrócić na konieczność skompletowania załączników, do których zalicza się: kolorową fotografię formatu paszportowego, dokumenty potwierdzające dane i informacje takie jak dokument tożsamości, informacje o źródle utrzymania, osiągnięciach zawodowych, działalności politycznej i społecznej (jeżeli taka ma miejsce), informacje dotyczące małżonka, rodziców i dalszych wstępnych, jeżeli posiadali obywatelstwo polskie w przeszłości, informacje o posiadaniu i utracie obywatelstwa polskiego przez wnioskodawcę, a także o dacie nabycia obywatelstwa innego państwa. Przygotowanie kompletu wymaganych dokumentów jest bardzo istotne, gdyż braki powodują konieczność zawezwania wnioskującego do ich uzupełnienia w terminie 30 dni, a ponieważ jest to termin nieprzekraczalny i nie podlegający przywróceniu, jego niedochowanie będzie skutkowało pozostawieniem wniosku bez rozpoznania.
Co istotne, wszystkie dokumenty załączane do sprawy muszą być oryginalne, a kopie poświadczone za zgodność z oryginałem. Z kolei dokumenty sporządzone w języku obcym składa się wraz z tłumaczeniem na język polski, poświadczonym przez tłumacza przysięgłego (lista znajduje się na stronie urzędu konsularnego oraz Ministerstwa Sprawiedliwości) lub konsula (przed skorzystaniem z drugiego sposobu zalecamy uprzedni kontakt z urzędem konsularnym, ponieważ co do zasady konsul dokonuje tłumaczenia tzw. aktów o treściach powtarzalnych, do których nie zalicza się np. dyplomów i świadectwa szkolnych, zaświadczeń o źródle utrzymania, opinii). Bardzo ważnym elementem wniosku jest jego uzasadnienie, które powinno prezentować motywy i argumenty przemawiające w odczuciu wnioskującego za jego prośbą, pozwalające na uzyskanie obrazu jego życia oraz sylwetki. Osoby zamieszkałe za granicą składają wniosek za pośrednictwem właściwego ze względu na miejsce zamieszkania konsula. Ustawa daje wybór osobistego lub korespondencyjnego przekazania wniosku, przy czym w drugim przypadku wymaga się urzędowego poświadczenia podpisu wnioskodawcy. Warto zaznaczyć, że słowo „korespondencyjnie” oznacza przekazanie wniosku przez operatora pocztowego lub kuriera, nie zaś za pośrednictwem środków elektronicznego przekazu.
Leandro Rossi Pereira, urodzony w Brazylii piłkarz Radomiaka Radom, otrzymał polskie obywatelstwo w czerwcu 2021 r.
Nadanie lub odmowa nadania obywatelstwa polskiego następuje w formie postanowienia Prezydenta RP. Zależnie od treści postanowienia, wnioskodawca otrzyma za pośrednictwem konsula akt nadania obywatelstwa polskiego lub zawiadomienie o odmowie nadania. Cudzoziemiec nabywa obywatelstwo polskie z datą, jaka widnieje na postanowieniu o nadaniu. Co w przypadku, jeśli wnioskujący posiada małoletnie dzieci? Otóż naturalizacja obojga lub jednego z rodziców-cudzoziemców rozciąga się na pozostające pod ich władzą rodzicielską małoletnie potomstwo. W takim przypadku we wniosku należy umieścić wymagane przez ustawę dane oraz informacje o dziecku, dołączyć jego fotografię oraz niezbędne dokumenty (przede wszystkim dokument tożsamości oraz akt urodzenia). Należy pamiętać, że gdy wniosek składa jeden z rodziców, a drugi z nich żyje i nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, musi on oświadczyć, że zgadza się na nabycie obywatelstwa przez wspólne dziecko. Takiej zgody udziela się przed konsulem do protokołu. Należy pamiętać, że zawieszenie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest tożsame z jej pozbawieniem, zatem do oceny konieczności złożenia zgody protokolarnej drugiego z rodziców rozstrzygające znaczenie będzie miała treść prawomocnego orzeczenia organu orzekającego o władzy rodzicielskiej. Należy wspomnieć, że nie tylko drugi rodzic, ale również sam małoletni musi udzielić protokolarnej zgody przed konsulem na nadanie obywatelstwa polskiego, o ile ukończył 16. rok życia.
Złożenie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego wiąże się z uiszczeniem opłaty konsularnej. Uwierzytelnienie poszczególnych kopii załączników za zgodność z oryginałem nie podlega dodatkowej opłacie, ponieważ odbywa się w ramach opracowywania wniosku przez konsula. Co jednak bardzo ważne, odrębnym i dodatkowym opłatom konsularnym będzie podlegało przyjęcie do protokołu oświadczeń o wyrażeniu zgody na nadanie obywatelstwa polskiego przez rodzica oraz małoletniego, który ukończył 16 lat. Odrębnej i dodatkowej opłacie podlega także sporządzanie i poświadczanie oraz sprawdzanie i poświadczanie tłumaczeń dokumentów obcojęzycznych.
Zgodnie z ustawą o Karcie Polaka z dn. 7.09.2007 roku zwolnieni z opłaty konsularnej za przyjęcie i opracowanie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego będą ci z Państwa, którzy posiadają ten szczególny dokument.
Na koniec kilka słów o przypadku cudzoziemców, którzy w przeszłości posiadali, lecz utracili obywatelstwo polskie i pragną ponownie ubiegać się o status obywatela polskiego. Jak rozróżnić, który wniosek będzie właściwy? Z pomocą przychodzi wymieniona w ustawie o obywatelstwie polskim data 1.01.1999 roku. Otóż mieszkające za granicą osoby, które utraciły obywatelstwo polskie po tej dacie, mogą je nabyć wyłącznie w trybie nadania przez Prezydenta RP. Z kolei osoby, które utraciły obywatelstwo polskie przed tą datą, będą podlegały procedurze przywrócenia obywatelstwa polskiego, o której opowiemy w następnym wydaniu. Każda sprawa obywatelska jest inna, wymaga indywidualnego podejścia, szczegółowej analizy przepisów, faktów i okoliczności. Jeżeli mają Państwo konkretne pytania dotyczące swojej sytuacji, serdecznie zachęcamy Państwa do kontaktu z Wydziałem Konsularnym.
Joanna Rataj
I sekretarz, wicekonsul
Wydział Konsularny Ambasady RP w Kopenhadze
IP 116-117 2022
Joanna Rataj
____________
silva rerum
1.«zbiór najrozmaitszych wiadomości albo utworów różnej treści»
2.«dawna szlachecka księga domowa, w której spisywano wypadki polityczne, przemówienia, przepisy, sentencje itp.»
[Słownik języka polskiego PWN]
